«إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ»

قطعا کسانی که کفر ورزیدند و مردند در حالی که کافر بودند، به پری زمین طلا از هیچ‌کدام‌شان پذیرفته نمی‌شود اگر چه در عوض آزاد‌سازی خودشان بپردازند، آنان برای‌شان عذابی آزار دهنده است و هیچ حمایت‌کننده‌ای ندارند. (۹۱)

موضوع ۴۴۶: عذرخواهی پوچ

از اول سوره دارد راه درست را برای مردم معرفی می‌کند کسانی که انسانیت دارند، متواضع‌اند، دل پاکی دارند، تسلیم آن راه درست می‌شوند. ولی کسانی که غرض ورزند، متعصب‌اند، منفعت پرستند، آن‌ها آن راه درستی که الله فرموده هیچوقت حاضر نیستند بپذیرندش. چرا؟ چون برایشان مشکل ایجاد می‌کند، چون منافعشان را در خطر می‌اندازد. به همین خاطر با آن مبارزه می‌کنند. یا حداقل بی‌توجه از کنارش رد می‌شوند. قرآن کریم به این آدم‌ها کافر گفته و از آیه ۸۵ دارد درباره این‌ها حرف می‌زند و این آیه آخرین آیه است که درمورد این مجموعه آدم‌های کافر در این مبحث دارد صحبت می‌کند.

آیه قبل در مورد کافرانی بود که بعد از ایمان به الله کافر شدند و در مسیر کفرشان ماندند و افزایش دادند و بعد از کفر دیگر به گناهان دیگر دست زدند. تهمت، شایعه پراکنی، تخریب، بدگویی علیه قرآن، علیه دین، این‌ها دیگر می‌شود «ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا» زیادت در کفر «ازْدَادُوا» از باب افتعال آورده نه «زادوا»، «ازْدَادُوا» که کثرت و زیادت کفرشان را بیشتر به تصویر می‌کشد. و فرمود که اگر این‌ها توبه هم کنند، توبه‌شان قبول نمی‌شود. «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ» چرا توبه‌شان قبول نمی‌شود؟ چون اولش مزاحمت‌شان نسبت به دین خدا، نسبت به بندگان خدا، عمدی و دانسته بوده، رنج دادند، آزار دادند، ایذا کردند و بعد از همه این آزار و اذیت‌ها حالا طرف دارد می‌گوید ببخشید من توبه کردم این که نشد!

دنیا قانون دارد همین جور نیست تو می‌دانستی، عمدا تو این کارها را انجام دادی‌؛ این یکی. و دوم که آن توبه‌ای هم که کردند توبه نبوده یک توبه سطحی، یک عذرخواهی زبانی فقط بوده.

چون ما دو نوع معذرت خواهی داریم؛

یک معذرت خواهی واقعی و ارزشمند که اصول و ضوابطش رعایت می‌شود مثل همان توبه‌ای که آیه قبلش یعنی آیه ۸۹ بیان فرمود و نوع دوم یک توبه سطحی معذرت‌خواهی بی‌ارزش و سطحی همین که دارد در این آیه بیان می‌کند.

یک عمر آزار و اذیت بعد خیلی ساده بگوید من عذر می‌خواهم ببخشید و ادامه هم بنا ندارد که دست از آزار و اذیت بردارد. «ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا» این ادامه دارد. خودمان آدمی‌زاد، آدم‌ها هم دو نوع معذرت‌خواهی داریم، یعنی به نسبت خودمان هم این توضیح صادق است. شما اگر کسی با شما لج کند، سر ناسازگاری بردارد، اذیت بکند، شما را تخریب کند، موذی‌گری در بیاورد عمدا و عمدا و هرماه و هرسال هم کارش را بیشتر و بیشتر ادامه بدهد، بعد از آن همه تخریب، بعد از آن همه ایذا و اذیت آن همه هم فاصله ایجاد کرده، بدبینی ایجاد کرده، ناراحتی ایجاد کرده، بعد بیاید به شما خیلی سطحی زبانی بگوید ببخشید، اتفاقا همان معذرت‌خواهی خودش دوباره اذیت است و شما از او  چنین معذرت خواهی را نمی‌پذیرید، در حالی که بارها و بارها شما به او گفتید نکن این کارها را من دارم اذیت می‌شوم، دارم ناراحت می‌شوم، ولی عمدا او هم به شما به حساب من باب تمسخر می‌خندید و کارهایش را ادامه می‌داد، و الان فقط دارد زبانا می‌گوید ببخشید، شما به هیچ عنوان نمی‌‌بخشید مگر این که مگر این که شما تغییر مسیر در آن شخص ببینید، حالا آن موقع بعضی‌ها می‌بخشند بعضی‌ها نمی‌بخشند.

خب این تا این جا که آیه ۸۹ و ۹۰ این را بیان فرمود و الان آیه ۹۱ دارد در مورد کافرانی صحبت می‌کند که دیگر با کفر از دنیا رفتند؛ یعنی زندگی‌شان با کفر به پایان رسیده، سوت پایان زندگی‌شان خورده و آن‌ها تکلیف‌شان چه می‌شود؟ «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ» این آیه تکلیف اینجور کافران را مشخص می‌کند.