موضوع ۴٠۷: توقع در قبال خدمات دینی ممنوع!

گفتیم معنای رب؛ یعنی کسی که صاحب امکانات است و آن امکانات را در جهت فایده رساندن به کسانی به کار می‌بندد. حالا بیایم سراغ کسانی که الله به آن‌ها کتاب، حکم و نبوت داده که این موضوع برمی‌گردد به آیه قبل «مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ» آن‌ها اجازه چنین کاری را ندارند که به مردم بگویند: «ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُوا عِبَادًا لِي مِنْ دُونِ اللَّهِ» آیه بعد عطف می‌شود به همان «وَلَا يَأْمُرَكُمْ»؛ یعنی کسانی که خدا به آن‌ها کتاب، حکم و نبوت داده حالا این‌ها اجازه ندارند که به شما امر کنند ملائکه و نبیین را به عنوان رب بگیرید.

الله به چه کسانی کتاب، حکم و نبوت داده است؟ معلوم است از همه اولی‌تر پیامبران خدا علیهم السلام هستند.

«وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي» الْمُحْسِنِينَ (انعام/۸۴) می‌گوید: ما به او بخشیدیم ما به پیامبر ابراهیم علیه‌السلام اسحاق و یعقوب را دادیم و قبل از آن ما نوح را هم هدایت کردیم و از ذریه‌ی پیامبر ابراهیم، داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون قرار دادیم و همه‌ی این نیکوکاران را ما پاداش می‌دهیم به این شکل آن‌ها را پاداش می‌دهیم. «وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّالِحِينَ» (انعام/۸۵) این‌ها را اسم می‌برد؛ زکریا، یحیی، عیسی و الیاس می‌گوید همه‌شان جزو صالحین هستند. «وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ» (انعام/۸۶) و اسماعیل و یسع و یونس و لوط همه‌شان را بر جهانیان فضل دادیم. «وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ» (انعام/۸۶) و از پدران‌شان و ذریه‌شان و برادران‌شان ما انتخاب کردیم؛ انتخاب کردیم که آن‌ها نسل اندر نسل از همین ذریه به عنوان پیامبر و از نسل هم‌دیگر بودند و ما آن‌ها را به صراط مستقیم هدایت دادیم. «ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ» (انعام/۸۶) این هدایت الله است که هر کس را بخواهد به همان سمت هدایت می‌دهد و اگر آن‌ها شرک می‌ورزیدند تمام زحمت‌هایی که انجام داده بودند از دست‌شان می‌رفت (نابود می‌شد) ولو که پیغمبر باشند. کافی بود که به خدا شرک بیاورند همه چیزشان را از دست می‌دادند

و بعد می‌فرماید: «أُولَـئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَـؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ» (انعام/۸۹) این‌ها کسانی هستند که الله به آن‌ها کتاب، حکم و نبوت داده پس این یکی که الله بدون واسطه به آن‌ها کتاب و حکم و نبوت داده که می‌شوند پیامبران و دسته دوم که با واسطه الله به آن‌ها کتاب، حکم و نبوت داده و می‌شوند علما حالا هر عالمی به نسبت دین خودش مثل علمای بنی‌اسرائیل؛ مثل علمای مسیحی علمای مسلمان در سوره مبارکه جاثیه آیه ۱۶ می‌فرماید: «وَلَقَدْ آتَيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ» (جاثیه/۱۶)  و ما به بنی‌اسرائیل کتاب، حکم و نبوت دادیم و از روزی‌های حلال و پاکیزه به آن‌ها عطا کردیم و ایشان را بر جهانیان فضل دادیم پس شدند دو دسته که الله به آن‌ها کتاب، حکم و نبوت می‌دهد؛ آن‌هایی که با واسطه علما و آن‌هایی که بی‌واسطه انبیاء هستند. حالا آن انبیاء یا علما و خدمت‌گزاران دین که دارند به دستور الله به بندگان الله خدمت می‌کنند ممکن است یکی از این دو حالت را داشته باشند؛

یک حالت این‌که وقتی دارند به افراد و به مردم خدمت می‌کنند هیچ توقعی ندارند و حالت دوم ممکن است توقع داشته باشند یک سری توقعات غیر ارزشی؛ مثلاً در مقابل خدماتی که انجام می‌دهند انتظار داشته باشند مردم از آن‌ها تعریف و تمجید کنند، مدافع منافع‌شان باشند، هر جا کمک لازم داشته باشند مردم به کمک‌شان بیایند و به نحوی خدمت‌گزار‌شان باشند؛ خدمت‌گزار منافع شخصی‌شان. در این آیه پیامبران و ملائکه را آورده؛ زیرا از میان همه‌ی موجودات این دو گروه بیشترین خدمت‌گزاری را در حق بشر انجام دادند، ولی ملائکه و پیامبران هیچ کدام‌شان به ازای خدمتی که کردند از مردم هیچ توقعی نداشتند مطلقا!

 فراوان در قرآن از زبان انبیاء آمده که به مردم می‌گفتند: «وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ» (هود/۲٩) ما از شما هیچ مالی نمی‌خواهیم، از شما هیچ توقعی نداریم؛ «قُل لاَّ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً» (انعام/ ٩٠) من از شما هیچ توقعی ندارم هیچ اجری از شما نمی‌خواهیم. پس چه شد که اسم انبیاء و ملائکه را آورده؛ زیرا این‌ها این حرف را به مردم زدند یا امکان داشته که این حرف را بزنند؟ خیر این‌ها به هیچ عنوان از مردم هیچ توقعی نداشتند بخاطر خدماتی که انجام می‌دادند و خدا به آن‌ها امر می‌کرده تا ما بفهمیم که غیر از انبیاء و ملائکه دیگر از باب اولی نباید انتظار از مردم داشته باشند. کسانی که به نام دین برای مردم خدمت می‌کنند به هیچ عنوان نباید از مردم انتظار جبران داشته باشند و آیه دارد این را به ما می‌گوید.