موضوع ۳۸۶: سبب نزول آیه ۷۷.

 بعضی از آیات قرآن کریم سبب نزول دارند. سبب نزول یعنی این که یک حادثه‌ای پیش آمده و در اثر آن حادثه آیاتی نازل شده تا تکلیف آن حادثه مشخص شود توجه به سبب نزول در فهم آیه خیلی به آدم کمک می‌کند.

همین آیه که داریم می‌خوانیم هم سبب نزولی دارد. یک بار عبدالله بن مسعود رضی الله عنه داشت برای مردم‌ حدیث پیامبر صلی الله علیه و سلم را نقل می‌کرد می‌گفت که پیغمبر فرموده: «من حلف علی یمین و هو فیه فاجر لیقطع بها مال امرئ مسلم لقی اللَّه و هو علیه غضبان» کسی که قسم بخورد می‌فهمد هم که قسمش دروغ است تا با آن قسم‌ مال کسی را تصاحب کند در حالی با الله ملاقات می‌کند که الله بر او خشمگین است. در این حین اشعث بن قیس وارد شد و گفت که عبدالله دارد برایتان چه می‌گوید؟

گفتند که این حدیث پیغمبر و این آیه بعد ایشان گفتند که اتفاقاً همین آیه در مورد من نازل شده یک بار یک اختلافی پیش آمد بر سر یک چاه بین من و یک شخص یهودی او می‌گفت مال من هست، در حالی که آن چاه متعلق به من بود بعد شکایت‌مان را بردیم پیش پیغمبر صلی الله علیه و سلم و رسول الله به من گفت یا باید شاهد و دلیل بیاوری یا که آن طرف قسم می‌خورد و اگر قسم خورد چاه مال آن می‌شود من گفتم: یا رسول الله آن که راحت قسم می‌خورد و این مال من را برای خودش برمی‌دارد پیغمبر فرمود: نه به همین سادگی نیست آن‌جا همین آیه نازل شد «إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا» کسانی که عهد خدا را و قسم‌هایشان را می‌فروشند و در ازای آن ثمن قلیلی به دست می‌آوردند از پول و مال دنیا آن‌ها همچین مجازات‌هایی دارند که در ادامه‌ی آیه بیان شده و پیغمبر همان جا فرمود همین حدیث را کسی که قسم دروغ بخورد روز قیامت به این شکل با حالت خشم الله بر او خشمگین هست با الله ملاقات می‌کند. و روایتی دیگر در صحیح بخاری و مسلم از ابوهریره رضی الله عنه نقل شده که پیغمبر صلی الله علیه و سلم فرمود: سه نفر هستند که  روز قیامت خدا به آن‌ها نظر نمی‌کند آن‌ها را از گناه پاک نمی‌کند و عذاب دردناکی دارند، دقیقاً سه تا مجازاتی که در همین آیه ذکر شده است. یکی کسی که در مسیری دارد می‌رود آب اضافه هم همراهش هست یکی را تشنه می‌بیند، ولی به او آب نمی‌دهد. شخص دوم‌ کسی که قسم می‌خورد تا جنس و کالایش را به فروش برساند، سود بیشتری کند. و سوم کسی که با امامی، حاکمی بیعت می‌کند، اما برای دنیا برای منافع خودش می‌آید چاپلوسی می‌کند سعی می‌کند خودش را به او نزدیک کند این سه نفر این مجازات‌ها را در روز قیامت دارند. پس متوجه می‌شویم پیامبر صلی الله علیه و سلم این آیه را در عهد و قسمی که بین مردم اتفاق می‌افتد از همین آیه استفاده کردند و این آیه هم در همین خصوص نازل شده. یعنی اهمیت قضیه را می‌رساند که ما پای قول و قرارهایمان، عهدی که می‌بندیم حرفی که می‌زنیم بایستیم و اگر زیرش بزنیم شامل همین آیه خواهد شد.