﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

قطعا كسانی كه در عوض پيمان الله و سوگندهای خود بهای ناچیزی را می‌خرند، آنان هيچ بهره‌اي در آخرت ندارند و اللّه در روز قيامت با ايشان سخن نمی‌گويد و به آنان نظر نمی‌کند و آنان را پاك نمی‌سازد و عذاب دردناكی برای آنان است. (۷۷)

موضوع ۳۸۵: ارتباط آیه ۷۷ با آیات قبل.

قبل از این‌که وارد توضیحات آیه شویم می‌خواهیم ارتباط این آیه را با آیات قبل بفهمیم آیه با عبارت «إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا» شروع شده؛ یعنی در این‌جا دو تا مطلب را بیان کرده؛ عهد الله و قسم‌هایی که می‌خورند. در کل وقتی در قرآن دقت می‌کنیم عهد الله و قسم‌هایی که انسان می‌خورد دوتا زاویه دارد؛ زاویه اول ممکن است آن عهد یا آن قسم در مقابل الله باشد؛ یعنی عهدی که انسان به الله داده، قسمی که انسان برای الله خورده و بیشتر عهد بندگی است؛ مثلا در سوره‌ی مبارکه‌ی بقره آیه‌ی ۲۷ فرموده: «الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ» کسانی که عهد الله را نقض می‌کنند عهد بندگی عهدی که الله در کتابش و بر زبان پیامبرانش از بندگانش می‌گیرد.

 پس این یک عهد، عهدی که یک طرف آن انسان است و طرف دیگرش الله است و انسان به الله تعهد داده و درقبال الله قسم یاد کرده است. دوم عهد و قسم‌هایی که بین انسان‌ها پیش می‌آید یعنی هر دو طرف انسان هستند دو نفر باهم عهد و قرار می‌بندند و به هم قول می‌دهند یکی در مقابل یکی دیگر قسم می‌خورد برای این‌که اعتماد او را به خودش جلب کند این‌ها هم در قرآن عهد الله معرفی شده است و چون تعهد‌هایی که یک شخص به یکی دیگر می‌دهد برای الله خیلی مهم است آن‌ها را «عَهدُ اللَّه» معرفی کرده؛

زیرا زمانی که انسان قسم می‌خورد دارد از اسم الله استفاده می‌کند به همین خاطر بسیار برای الله مهم است که زمانی که شخص قسم خورد باید پای قسم خودش بایستد.

 به همین خاطر در آیه ۹۱ سوره نحل فرموده: «وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدْتُمْ» و شما به عهد خدا وفا کنید زمانی که با هم‌دیگر عهد بسته‌اید؛ یعنی آن قول و قرارهای بین شما همان «عَهدُ اللَّه» است. و در ادامه می‌فرماید: «وَلَا تَنْقُضُوا الْأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا» و قسم‌ها را بعد از این‌که محکم کردید آن‌ها را نقض نکنید «وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا» در حالی که الله را بر خودتان حاضر و ناظر گرفتید «إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ» قطعاً خداوند می داند کارهایی را که شما دارید انجام می‌دهید. پس تا این‌جا قول و قرارهایی که ما با بندگان خدا می‌گذاریم عهد الله به حساب می‌آید و پیامبر خدا صلی‌الله علیه‌ ‌و ‌سلم فرموده: «أربَعٌ مَن كُنَّ فيهِ فهُو مُنافِقٌ، و إن كانَت فيهِ واحِدَةٌ مِنهُنَّ كانَت فيهِ خَصلَةٌ مِن النِّفاقِ حتّى يَدَعَها: مَن إذا حَدَّثَ كَذَبَ، و إذا وَعَدَ أخلَفَ، و إذا عاهَدَ غَدَرَ، و إذا خاصَمَ فَجَرَ». چهار خصلت است که در هر کس باشد منافق است اگر از این چهار تا یکی در آن باشد یک خصلت نفاق در آن است اگر هر چهار تا باشد که دیگر می‌شود منافق خالص حالا این چهار تا خصلت چه هستند؟ وقتی که سخن می‌گوید دروغ می‌گوید و وقتی که وعده می‌دهد خلاف وعده عمل می‌کند و وقتی که عهدی می‌بندد خیانت می‌کند و وقتی که دعوا می‌کند ناسزا می‌گوید. همه این‌ها در مقابل بندگان الله است که هر کس این‌ها را داشته باشد می‌شود منافق خالص و این آیه که داریم می‌خوانیم شامل هر دوتا می‌شود هم عهد (قسم) در مقابل الله و هم عهد و قسم در مقابل بندگان الله. عهدی که در اول سوره دارد بیان می‌کند عهد توحید و بندگی «الم، اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ، نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ» و به همین شکل می‌آید؛ الله تورات و انجیل را بر آن‌ها نازل کرده و از آن‌ها این عهد را گرفته و عهدی که با آدمیان بسته‌اند همین آیه و آیه قبل از آن. دو آیه قبل بحث خیانت در امانت بود از کسی جنسی را قرض گرفته بودند مثلا قسطی خریده دینش را پرداخت نمی‌کند. بعد از آن فرمود: «بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ» هرکس که این عهدها را با کسی بست، کسانی که به این عهدشان وفا می‌کنند و بعد از آن «إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ» پس این آیه هم به آیه‌ی قبل برمی‌گردد هم به مباحث کل سوره تا برسیم به آیات اول سوره که بحث توحید دارد.