«بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ»

بله؛ هـــرکس بـه عهـدش وفـا و تقـوا را رعایـــت کنــد. پـس قطعا الله متقیان را دوسـت دارد.( ۷۶)

موضوع ۳۸۳: تفاوت «بلی» و «نعم».

آیه با کلمه‌ی «بلی» به معنی آری شروع شده است که کلمه‌ی تصدیق است، هم‌معنای کلمه‌ی بلی کلمات دیگری نیز وجود دارد که در قرآن ذکر شده؛ مثل نعم در سوره‌ی مبارکه‌ی اعراف آیه‌ی ۴۴ فرموده: «فَهَلْ وَجَدْتُمْ مَا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قَالُوا نَعَمْ»

 آیا وعده‌هایی که پروردگارتان به شما می‌داد حقیقت داشت؟

می‌گویند: بله همه‌ی آن‌ها حق بود. کلمه‌ی دیگر که هم‌معنای بلی و نعم است کلمه‌ی «إی» است سوره‌ی مبارکه‌ی یونس آیه‌ی ۵۳ فرموده: «وَيَسْتَنْبِئُونَكَ أَحَقٌّ هُوَ قُلْ إِي وَرَبِّي إِنَّهُ لَحَقٌّ» از تو می‌پرسند: این صحبت‌های عذاب که بیان می‌کنی آیا واقعا حقیقت دارد؟

بگو: بله قسم به خدا که حقیقت دارد. کلمه‌ی «ای» زمانی استفاده می‌شود که قسم همراهش است همیشه با قسم می‌آید (به قول ابن یعیش در کتاب المفصل).

فراح در کتاب معانی‌القرآن خودش می‌نویسد تفاوت بلی و نعم در چه است؛ چه زمانی از بلی استفاده می‌شود و چه زمانی از نعم استفاده می‌شود؟ می‌گوید: از بلی زمانی استفاده می‌شود که پرسشی مطرح شده و در آن پرسش انکاری است و شخص نمی‌خواهد آن انکار را بپذیرد و برعکس می‌خواهد به آن اقرار کند و بگوید من قبولش دارم آن‌جا از بلی استفاده می‌شود؛ مثلا الله سوال طرح کرده در سوره‌ی اعراف آیه‌ی ۱۷۲ «أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى» آیا من پروردگار شما نیستم گفتند: بله هستی. یعنی این جمله که پروردگار شما نیستم را قبول نداریم ما اقرار می‌کنیم که تو پروردگار ما هستی. اگر کسی این‌جا از نعم استفاده بکند اشتباه است نعم جمله را برعکس می‌کند

 یعنی می‌گوید: بله ما قبول داریم که تو پروردگار ما نیستی و این جمله کفر است. به هیچ عنوان در این‌جا نمی‌شود از کلمه‌ی نعم استفاده شود. یا مثلا در سوره‌ی مبارکه‌ی ملک آیه‌ی ۸ از جهنمیان سوال می‌کنند «ألَم یاْتِکُم نَذِيرٌ» آیا انذار دهنده‌ای برای‌تان نیامد؟ اگر بگویند نعم، یعنی آره نیامد که اشتباه است. می‌گویند: «قَالُو بَلَی» بله آمد این سوال که می‌پرسید آیا انذار دهنده‌ای برای شما نیامد این‌گونه نیست اقرار می‌کنیم که آمده است انکار را رد می‌کند و اقرار می‌کند برعکس آن. یا سوره‌ی مبارکه‌ی قیامة آیه ۳و۴ می‌فرماید: «أَيَحْسَبُ الْإِنْسَانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظَامَهُ» آیا انسان گمان می‌کند که ما استخوان‌هایش را جمع نمی‌کنیم؟ «بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَنْ نُسَوِّيَ بَنَانَهُ» چرا حتما ما استخوان‌هایش را جمع می‌کنیم حتی قادر هستیم اثر انگشتانش را هم جمع کنیم استخوان که چیزی نیست. ولی کلمه‌ی نعم عرض کردیم که حرف تصدیق است زمانی که در جمله انکاری نیست و می‌خواهی تایید کنی که صحبتش درست است می‌گویی: نعم درست است همین‌گونه است که می‌گویی.

سوره مبارکه‌ی اعراف آیه‌ی ۱۱۳ فرموده: «وَجَاءَ السَّحَرَةُ فِرْعَوْنَ قَالُوا إِنَّ لَنَا لَأَجْرًا إِنْ كُنَّا نَحْنُ الْغَالِبِينَ» اگر ما موسی را شکست دادیم آیا پاداش داریم؟ «قَالَ نَعَمْ وَإِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ» بله حتما همین‌گونه است که دارید می‌گویید خودتان دارید می‌گویید آیا ما پاداش داریم بله شما پاداش دارید حرف‌تان درست است و حرف‌شان را تایید می‌کند. در آیه‌ی قبل همان‌گونه که داریم می‌خوانیم بیان شد که اهل کتاب گفتند: «لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ» انکار کردند که ما در قبال غیر یهودیان هیچ مسئولیتی نداریم. الله در جواب می‌گوید: چرا اتفاقا خیلی هم مسئولیت دارید. آن را انکار و رد می‌کند و این یکی را اقرار می‌کند. به آن چیزی که آن‌ها انکار می‌کردند اقرار می‌کند. به آن‌ها می‌گوید: شما در مقابل همه‌ی مردم مسئولیت دارید. حالا چه مسئولیتی دارید؟ در آیه بعد می‌فرماید.