تلاوت این صفحه:

صفحه ۱۴۹

«وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ ۖ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ ۖ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۖ وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ ۖ وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»

 مال یتیم نزدیک نشوید مگر به آن شیوه‌ای که بهتر است تا زمانی که به رشد خودش برسد و به عدالت، میزان را کاملاً وفا کنید ما هیچ کسی را به اندازه‌ی وسعش تکلیف نمی‌کنیم،وقتی که می‌خواهید بگویید، عدالت را در حرف‌هایتان رعایت کنید هر چقدر هم آن طرف قوم و خویش‌تان باشد و به عهد الله وفا کنید الله این‌ها را به شما سفارش می‌کند تا متذکر شوید.

و به مال یتیم نزدیک نشوید مگر به آن شیوه‌ای که بهتر است تا زمانی که به رشد خودش برسد و کیل و به عدالت، میزان را کاملاً وفا کنید ما هیچ کسی را به اندازه‌ی وسعش تکلیف نمی‌کنیم و هرگاه گفتید عادلانه بگویید «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا»، «وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ» هر چند که قوم و خویش باشد و به عهد الله وفا کنید این‌ها چیزهایی است که پروردگار شما به آن وصیت می‌کند تا متذکر شوید تا اندرز بگیرید و یاد بگیرید. در آیه‌ی قبل بیان فرمود که خواندیم اول: به الله شرک نیاورید، دوم: به پدر و مادر احسان داشته باشید، فرزندان‌تان را نکشید، بعد به فواحش نزدیک نشوید، و پنجم: قتل نفس نکنید، و در این آبه چهار مورد دیگر را اضافه می‌کند که نه تا می‌شود و در آیه‌ی بعدی یک مورد دیگر که ده مورد می‌شود، ده موردی که الله به آن وصیت کرده یا به قول مشهور ده فرمان از جانب الله که این‌ها بین کل ادیان آسمانی مشترک است، می‌گوید به جای آن مسائل من درآوردی و حرام کردن چیزهای حلال بر مردم و آن کارها را انجام دادن و فکر می‌کنید که با این کارها شما به سوی الله تقرب پیدا می‌کنید آن‌ها شما را به جایی نمی‌رساند، چیزی که الله فرمان داده و شما می‌توانید رضای الله را به دست آورید این‌ها هستند که حالا در اینجا فرمود: به مال یتیم نزدیک نشوید به هیچ شیوه‌ای حتی نقشه هم نکشید که اموال یتیم را به دست آورید مگر اینکه به نفع یتیم باشد؛ برای حفظ مالش یا زیاد شدن مالش، این می‌شود: «إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» تا زمانی که یتیم خودش به رشد برسد و بتواند مسئولیت اموالش را به عهده بگیرد «حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ»، مورد هفتم که فرمود: «شما کیل، پیمانه را کامل کنید حالا متر باشد، کیلو باشد، وزن باشد، به هر شکل شما هر کاری می‌خواهید انجام دهید، دادو سندی که قرار است کیل و پیمانه شود آن را کامل کنید، کم نکنید، کم‌فروشی نکنید و میزان (ترازوی عدالت) یعنی شما وقتی می‌خواهید به نسبت مردم کاری انجام دهید حتماً طبق آن اصول و قانون انجام دهید مثلاً اگر کارمندی هست که دارد کاری انجام می‌دهد؛ از نظر ساعت کاری، از نظر کیفیت کاری آن را رعایت کند مثلاً کسی جایی کارگر است، مثلاً کسی می‌خواهد یک خدمات فنی ارائه دهد کسی می‌خواهد یک تولیدی انجام دهد به عدالت این‌ها را رعایت کنید یعنی طبق قانون، مطابق قانون و استاندارد کار آن را رعایت کنید می‌گوید: «الله این‌ها را به شما سفارش می‌کند که البته اگر توجه کنیم واقعاً پیشرفت‌ها در همین‌هاست، پیشرفت‌های دنیوی و حالا دیگر می‌شود نتیجه‌ی آخرت در اثر همین رعایت کردن احکام الله، ادامه‌ی همین هم فرمود که ما به هیچ کسی جز به اندازه‌ی وسعش تکلیف نمی‌کنیم حالا یک وقتی، یک شخصی یک کاری می‌خواهد انجام بدهد برایش مشکل پیش می‌آید یکی از نزدیکانش مریض می‌شود حالا نمی‌تواند آن کیفیت کار را رعایت کند می‌گوید ما هیچ کسی را جز به اندازه‌ی توانش تکلیف نمی‌کنیم چون واقعاً رعایت همه‌ی موارد در همه‌ی مواضع زندگی سخت است الله می‌گوید ما این را برای‌تان لحاظ کردیم فقط به اندازه‌ی توان‌تان منتها به اندازه‌ی توان‌تان هم باید اجرایش کنید، مورد هشتم: «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا» وقتی که می‌خواهید بگویید یعنی هر حرفی که می‌خواهید بگویید عدالت را در حرف‌هایتان رعایت کنید هر چقدر هم آن طرف قوم و خویش‌تان باشد و چیزی که می‌خواهید بگویید به ضرر او تمام می‌شود ولی حرف تان حق است بگویید، اگر می‌خواهید تأیید کنید، تعریف کنید بیش از آن اندازه که هست تعریف و تمجید نکنید، او را (قوم و خویشتان را) بالا نبرید، چیزی که به نفع‌تان است، یا مثلاً می‌خواهید قضاوتی کنید، مشورتی بدهید، یا در مورد کسی بخواهید انتقادی کنید، نظری دهید یا به هر شکل، هر چه می‌خواهید بگویید هر جا هم که می‌خواهید بگویید عادلانه بگویید، نگاه نکنید که طرف‌تان کیست «وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ»، و مورد نهم: «وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا » و به عهد الله وفا کنید، عهدی که با الله بستید؛ توحید، نماز، روزه و تمام احکامی که الله در قرآن و در احادیث پیامبر صل الله علیه و سلم از شما گرفته است و در مورد بعدی هم در همین وفای به عهد، عهدی که با دیگران می‌بندید، قولی که به دیگران می‌دهید، آن ها هم عهد الله هستند، به عهد الله وفا کنید، می‌گوید که: «الله این‌ها را به شما سفارش می‌کند تا متذکر شوید و واقعاً از این‌ها پند بگیرید و در زندگی‌تان آن را رعایت کنید.

«وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»(انعام/۱۵۳)

این راه مستقیم من است پس از این راه تبعیت کنید و شما از راه‌های دیگر تبعیت نکنید که اگر رفتید از راه‌ اصلی شما را منحرف می‌کند، الله شما را به آن وصیت می‌کند تا که به تقوا برسید.

و اینکه این راه مستقیم من است (الله دارد می‌گوید) پس از این راه تبعیت کنید «فَاتَّبِعُوهُ» راه درست همین است؛ همین قرآن، همین دین، همین توحید، همین راه را بگیرید و شما از راه‌های دیگر تبعیت نکنید، شاهراه را بگیرید، از راه‌های فرعی تبعیت نکنید که اگر رفتید «فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ» از راه‌ اصلی شما را منحرف می‌کند، گمراه می‌کند. این‌ها چیزهایی است که الله شما را وصیت می‌کند، که به گوش بگیرید، به دل بگیرد و انجامش دهید تا که به تقوا برسید.

«ثُمَّ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَعَلَّهُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ»(انعام/۱۵۴)

آنگاه ما به موسی کتاب را دادیم که آن کتاب، سرآمد بود بر کسی که نیکی کرد و همه چیز را به تفصیل، مرتب و مفصل بیان می‌کند و سراسر رحمت است به امید اینکه آن‌ها به لقای پروردگارشان مؤمن شوند.

آنگاه ما به موسی کتاب را دادیم، یعنی بعد از تمام این‌ها ما به موسی کتاب دادیم یعنی به این‌ها توجه کنید، حالا به مطلب بعدی هم توجه کنید که ما به موسی کتاب دادیم که آن کتاب، سرآمد بود بر کسی که نیکی کرد یعنی هرکسی که می‌خواهد آدم خوبی باشد، آدم نیکوکاری باشد، آن کتاب سرآمد هست، آن کتاب در حد اعلی و اکمل هست، «تَمَامًا» یعنی آن کتاب در حد اتمام و کمال است. ما آن را دادیم به هرکس که خواست آدم خوبی باشد «عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ» کسی که خواست مؤمن و محسن باشد یا هم به ترجمه‌ی دیگر اینکه کتابی دادیم که آن کتاب به نسبت مطالبی که بیان می‌کند در اوج و کمال قرار دارد، کتابی که به نحو اکمل و اتم همه چیز را بیان می‌کند و دارد کتاب موسی را بعد از آن فرمان‌های دهگانه بیان می‌کند که ما بعد از این‌ها به موسی هم کتاب دادیم و قشنگ همین در کتاب موسی هم بود یعنی یهودیان هم مکلف هستند این‌ها را رعایت کنند، مسیحیان هم به همین شکل، و تمام ادیان الهی این فرمان‌ها بین‌شان مشترک بوده، این مسائل توحیدی و مسائل اخلاقی متفق علیه کل ادیان هستند. «وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ» و ما کتابی به موسی دادیم که همه چیز را به تفصیل، مرتب و مفصل بیان می‌کند، «وَهُدًى» و سراسر هدایت است «وَهُدًى» و سراسر رحمت است، مهربانی است، مهرورزی است تا چه؟ «لَعَلَّهُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ» که همه جور این کتاب با آن‌ها صحبت می‌کند تا اینکه آن‌ها، به امید اینکه آن‌ها به لقای پروردگارشان مؤمن شوند، ایمان بیاورند، دل به الله بدهند، دل به آن روزی بدهند که با الله ملاقات می‌کنند و مسیرشان را از الان تا آن روز که با الله ملاقات می‌کنند هموار کنند؛ ما کتاب را برای این به آن‌ها دادیم.

«وَهَٰذَا كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»(انعام/۱۵۵)

این کتاب، ما آن را بسیار پربرکت نازل کردیم پس از آن تبعیت کنید والله را مد نظر قرار دهید  به امید اینکه مورد مرحمت الله قرار بگیرید.

و باز این کتاب، ما آن را مبارک، بسیار پربرکت نازل کردیم پس از آن (قرآن را بعد از کتاب موسی) تبعیت کنید حالا دیگر این کتاب در دسترس شماست از آن تبعیت کنید و الله را مد نظر قرار دهید، مواظب دستورات الله باشید، آن‌ها را رعایت کنید به امید اینکه مورد مرحمت الله قرار بگیرید «لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»

«أَنْ تَقُولُوا إِنَّمَا أُنْزِلَ الْكِتَابُ عَلَىٰ طَائِفَتَيْنِ مِنْ قَبْلِنَا وَإِنْ كُنَّا عَنْ دِرَاسَتِهِمْ لَغَافِلِينَ»(انعام/۱۵۶)

که می‌گویید کتاب بر دو گروه قبل از ما فقط نازل شده و ما از درس خواندن آن و از مطالعات آن کتاب‌های آسمانی قبل غافل بودیم.

که می‌گویید کتاب بر دو گروه قبل از ما فقط نازل شده «عَلَىٰ طَائِفَتَيْنِ» دو گروه بزرگ یعنی گروه یهودیان و نصارا، دو کتاب بزرگ به آن‌ها داده شده «مِنْ قَبْلِنَا» آن‌هایی که قبل از ما بودند و ما از درس خواندن آن و از مطالعات آن کتاب‌های آسمانی قبل غافل بودیم؛ در دسترس ما نبود، مشکل داشتیم، نمی‌توانستیم، زبان‌‌شان را بلد نبودیم و به هر شکل ما نتوانستیم آن کتاب‌ها را مطالعه کنیم می‌گوید این کتاب را ما بعد از کتاب موسی به شما دادیم که شما می‌گویید یعنی یک روزی صددرصد شما این را می‌گویید که کتاب به امت قبل از ما داده شد، ما کتاب نداشتیم و ما که نمی‌توانستیم کتاب‌های آن‌ها را برویم مطالعه کنیم برای‌مان میسر نبود این را می‌گویید پس این کتاب را به شما دادیم تا این را نگویید.

«أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَىٰ مِنْهُمْ ۚ فَقَدْ جَاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ ۚ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا ۗ سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يَصْدِفُونَ»(انعام/۱۵۷)

یا که می‌گویید که اگر ما کتاب بر ما نازل شده بود ما در مسیر هدایت بیشتر از آن‌ها می‌ماندیم پس دلیل‌های روشن از جانب پروردگارتان برای‌تان آمد، کتابی که سراسر هدایت و مهربانی است اما چه کسی ظالم‌تر از کسی که آیات الله را تکذیب کرد و از آن رویگردان شد. خیلی زود آن کسانی که از آیات ما انصراف می‌دهند بدترین عذاب را به آن‌ها می‌چشانیم به خاطر رویگردانی که از کتاب الله داشتند.

«أَوْ تَقُولُوا» دیگر شما چه می‌گویید! «لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَىٰ مِنْهُمْ ۚ فَقَدْ جَاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ ۚ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا ۗ سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يَصْدِفُونَ» یا که می‌گویید که اگر ما کتاب بر ما نازل شده بود «لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا» اگر کتاب بر ما نازل شده بود «الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَىٰ مِنْهُمْ» ما در مسیر هدایت بیشتر از آن‌ها می‌ماندیم یعنی بیشتر به فکر بودیم که راه هدایت را برویم اگر ما کتاب داشتیم، کاش که کتاب داشتیم! مثل یهودیان، مثل نصارا کاش الله  یک کتاب هم برای ما می‌فرستاد اگر ما کتاب داشتیم از آن‌ها بیشتر به این کتاب پایبند می‌بودیم حیف که کتاب نداریم! شما یک روزی این را می‌گویید اگر ما به شما قرآن ندهیم پس حالا چه! «فَقَدْ جَاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ» حالا آمد، سراغ شما آمد دلیل‌های روشن از جانب پروردگارتان برای خودتان آمد و کتابی که سراسر هدایت و مهربانی است از جانب پروردگارتان برای‌تان آمد حالا چه؟ حالا چه حرفی دارید، حالا دیگر نوبت شماست این شما و این کتاب قدرش را بدانید و همانطوری که اگر نبود آرزویش را می‌کردید حالا بروید و به آرزویتان عمل کنید و با همان حرف‌هایتان عمل کنید، قدر این کتاب را بدانید ولی «فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا» اما چه کسی ظالم‌تر از کسی که آیات الله را بعد از آمدن این کتاب تکذیب کرد و از آن رویگردان شد، از این قرآن انصراف داد که چقدر هم از میان همین امت بعد از نزول قرآن انصراف دادند! چقدر آدم‌ها بودند که از این قرآن روی گرداندند و از آن انصراف دادند! «وَصَدَفَ عَنْهَا» یعنی رویگردان شدند و از قرآن انصراف دادند دیگر چه آدمی ظالم‌تر از آن آدم که بعد از آمدن آیات الله از آن رویگردان شود و آن را دروغ بشمارد! «سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ» خیلی زود آن کسانی که از آیات ما انصراف می‌دهند بدترین عذاب را به آن‌ها می‌چشانیم به خاطر رویگردانی که از کتاب الله، از آیات الله داشتند.