صفحه ۳۹

《فَإِنۡ خِفۡتُمۡ فَرِجَالًا أَوۡ رُكۡبَانࣰاۖ فَإِذَاۤ أَمِنتُمۡ فَٱذۡكُرُوا۟ ٱللَّهَ كَمَا عَلَّمَكُم مَّا لَمۡ تَكُونُوا۟ تَعۡلَمُونَ》

[سوره البقرة /۲۳۹]

پس اگر ترسیدید، پس پیاده یا سواره، در مورد نماز صحبت کرد و بحث قبلی در مورد خانواده، طلاق و رعایت اخلاق در اوج عصبانیت و ناراحتی و بعد آن دوباره بحث خانواده است و یک سری رعایت حق و حقوق هایی و در دو آیه آمده است درباره ی نماز وسط این مباحث، چون نماز است که می تواند انسان را موقع اوج خشم و ناراحتی کنترل کند.

اگر نمازش یک نماز خوبی باشد به همین خاطر می گوید که بر نماز‌هایتان  دائم محافظت  کنید و نماز افضل و برتر کدام نماز افضل  است؟ وسطی؛ یعنی  بهتر، برتر و افضل. کدام نماز برتر است؟ نمازی که با خشوع باشد.

کدام نماز برتر است؟ همان نماز هایی که که بر آدم سخت‌تر و افضل‌تر است مثلا یک نفر خواندن چهار وعده ی نماز برایش راحت‌تر است ولی نماز صبح خیلی برایش سخت تر است حالا آن نماز صبح اش، نماز وسطی است.

یا یک نفر، چهار نماز بقیه خوب است و نماز ظهرش، اوج کار است یا نماز عصر برایش خیلی سخت تر می باشد همان نمازی که برای آدم سخت تر است، رعایت وقتش و خشوع آن همان نماز دارد تأکید می کند.

اتفاقا و خصوصآ روی همان نمازها، شما بر آن  محافظت کنید و از دست ندهید و برای آدم ممکن است متغیر باشد، وقتی در شهر خودش است سر کار است مثلا نماز ظهرش یا عصرش. یک وقتی  در سفر حضور دارد و در مسافرت است  یا جایی مهمانی است یا به هر شکل در جا های مختلف این نمازی که برایش سخت تر می شود، انجام دادنش برایش متغیر می شود. پس هر پنج وعده ی نماز، شبانه روز شامل نماز وسطی می شود و دارد تأکید می کند با وجود سختی ، ولی شما بر نماز هایتان محافظت کنید. شما اگر این را رعایت کردید توانستید اینقدر با الله ارتباطتان را محکم نگه دارید، می توانید ارتباطتان را با خانواده بر اصول اخلاقی نگه بدارید. آن   بهم خورد خانواده و اخلاق کلا بهم می خورد. (وَقُومُوا۟ لِلَّهِ قَـٰنِتِینَ)

معنی:متواضعانه و فرمانبرانه جلوی الله بایستید؛ تا یاد بگیرید که فرمانبر الله باشید، ولو که در خشم و ناراحتي و عصبانیت باشید.(وَقُومُوا۟ لِلَّهِ قَـٰنِتِینَ)

(فَإِنۡ خِفۡتُمۡ فَرِجَالًا أَوۡ رُكۡبَانࣰاۖ)

معنی: پس اگر ترسیدید، پیاده و سواره، نمازتان را از دست ندهید حتی اگر بر روی وسیله‌ی سواری باشید، حتی اگر دارید راه می روید و می دوید و همانطور، اگر نمازتان از شما فوت می شود با همان حالت هم نمازتان را بخوانيد؛ یعنی دارد تأکید می کند؛ نماز، نماز و نماز همین نماز است که همه ی آیات قبلی و آیات بعد را برای آدم نگه می کند یعنی  به آدم این قدرت را می‌دهد و ضمانت را اجرا می دهد برای حفظ احکام  الله، یک شخص وقتی  مثلا می‌ترسد از سلامتی‌اش که سر گیجه دارد امکان دارد بیفتد .

( خِفۡتُمۡ)  دیگر از یک چیزی می‌ترسد، یا از جنگ باشد یا از سلامتی‌اش باشد یا  در هر جایی باشد که یک آسیبی ضرری به جسمش یا به خودش وارد بشود، آن موقع شما در هر شرایطی که می‌توانید نماز بخوانيد، راه می روید سواره هستید. خوب از باب اولی  نشسته، به پهلو خوابیده است، مثل نماز مریض.

بالاخره نمازتان را رها نکنید، تأکید می کند.

(فَإِذَاۤ أَمِنتُمۡ فَٱذۡكُرُوا۟ ٱللَّهَ كَمَا عَلَّمَكُم مَّا لَمۡ تَكُونُوا۟ تَعۡلَمُونَ) (۲۳۹) پس زمانی که به امنیت رسیدید؛ وضعیتتان  به حالت عادی برگشت آنگاه الله را یاد کنید از صمیم قلب همانطوری که به شما یاد داده است چیزهایی که قبلا نمی‌دانستید  به شما یاد داده  چطوری نماز بخوانيد و خیلی چیزها به شما یاد داده است پس حالا شرایط عادی است و دیگر بهتر و اولی تر الله را یاد کنید.

《وَٱلَّذِینَ یُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَیَذَرُونَ أَزۡوَ ٰ⁠جࣰا وَصِیَّةࣰ لِّأَزۡوَ ٰ⁠جِهِم مَّتَـٰعًا إِلَى ٱلۡحَوۡلِ غَیۡرَ إِخۡرَاجࣲۚ فَإِنۡ خَرَجۡنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیۡكُمۡ فِی مَا فَعَلۡنَ فِیۤ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعۡرُوفࣲۗ وَٱللَّهُ عَزِیزٌ حَكِیمࣱ》

[سوره البقرة /۲۴۰]

 و کسانی که وفات می شوند و از خودشان همسرانی را به جا می گذارند وصیتی است برای همسرانشان که آنها را برخوردار کنند تا یک سال، بدون خارج ساختن، اخراج کردن .

در چند  آیه قبل خواندیم که کسانی که می‌میرند همسرانی از آنها به جا می‌ماند، در عده بنشینند چهار ماه و ده روز الآن، یک بحث دیگر است از زاویه دیگر دارد مطرح می‌کند آنجا عده بود، چهار ماه و ده روز، بد هم نیست که اشاره کنیم عده خودش عبادت است و بیان کرد در آیات قبل، آیات، عده‌ی کسی که مطلقه شده است، عده کسی که شوهرش فوت شده است، اینها متفاوت هستند و خود عده عبادت است و عده سبب می‌شود که جداسازی بکند، خانواده‌ای که بر اساس دین اسلام تشکیل شده است و خانواده‌ای که غیر دین اسلام؛ یعنی  بر اساس ارتباط زنا و چیزهای دیگر است، تفاوت‌شان در عده معلوم می‌شود.

با عده خرج و مخارج ادامه دارد ولو که  بعد از جدایی است، خرج و مخارج زن ادامه دارد ولی در زنا و رفتارهای دیگر، ارتباطات دیگر بعد از جدا شدن  دیگر هر کس می رود سر زندگی خودش؛ چون خانواده بر اساس دین اسلام نیست همچنین بارداری، در ایام عده مشخص می شود چون امکان دارد یک وقتی خانمی باردار باشد، خودش مطلع نباشد، قابل توجه است آن آماری که پیش می آید، این بحث علمی است چه بسا تا هجده هفته، بیست هفته خانمی بارداری پنهان داشته باشد و در خیلی شهرها این اتفاق افتاده است به تجربه وجود دارد، واقعا وجود دارد، از نظر علمی هم ثابت شده است و چون این امکانش هست بارداری پنهان، برای اینکه معلوم باشد این چهار ماه و ده روز که همین حدود تقریبا می شود عده گذاشته شده که آن فرزند، وقتی که بعد متوجه شد باردار است حالا دیگر آن بچه بی‌هویت نباشد که در کل زندگی اش زجر بکشد از اینکه الان نمی داند پدرش کیست؟ و این خیلی نابود کننده است برای انسان و برای یک جوان و برای همه این قضایا، فرمود که شما عده بنشینید کسی که شوهرش فوت شده چهار ماه و ده روز، حالا دراین آیه می‌فرماید: کسانی که فوت می شوند و همسرانی از آنها به‌جا می ماند وصیتی است؛ یعنی این حق وصیت است برای شوهرهایشان یا حق وصیت است برای( الله) یعنی (الله) وصیت می کند و هر دو تفسیر درست است.

ترجمه (وَصِیَّةُ و وَصِیَّةࣰ )این وصیت وجود دارد از جانب همسران یا از جانب الله که چی ؟ یعنی که زنان بر خوردار باشند تا یک سال، نه  فقط چهار ماه و ده روز تا یک سال از امکانات استفاده بکنند، امکانات خانه؛ چون اگر تقسیم شود دیگر خانه، دیگر آن خانم از آن خانه باید برود بیرون و خیلی از خانم ها موقعیت از خانه بیرون رفتن را ندارند، چهار ما و ده روز که در ناراحتی عده بوده است و الان تازه عده اش تمام شده باید دنبال خانه بگردد، دنبال مسکن و مشکلاتش را حل کند فرصت لازم دارد و الا تلف می شود و الا واقعا تحت فشار قرار می گیرد به همین خاطر این وصیت است که این خانم ها تا یک‌سال کسی حق اخراج ندارد که آنها را از خانه، خانه‌ی شوهرشان بیرون بکند .

(مَّتَـٰعًا إِلَى ٱلۡحَوۡلِ غَیۡرَ إِخۡرَاجࣲۚ)

بدون بیرون راندنشان . پس مردها می توانند بگويند که بعد از وفاتش تا یک سال، باقی وراث، هوای همسرشان را داشته باشند، آیه این را دارد می فرماید و چه‌قدر این سبب راحتی زن‌ها می‌شود و عدم رعایت این حکم الله، چه‌قدر سبب زجر و گرفتاری خانم‌ها می‌شود.

(فَإِنۡ خَرَجۡنَ) پس اگر خودشان خارج شدند آن خانم ها.(فَلَا جُنَاحَ عَلَیۡكُمۡ) حالا دیگر گناهی بر شما نیست، خودش دیگر تصمیم گرفته است مثلا ازدواج می‌خواهد بکند یا می‌خواهد جایی دیگر برود و ساکن  بشود بعد از عده.

(فَإِنۡ خَرَجۡنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیۡكُمۡ فِی مَا فَعَلۡنَ فِیۤ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعۡرُوفࣲۗ)  در آن چه که در مورد خودشان به شایستگی انجام می دهند و تصمیم می گیرند، دیگر گناهی برای شما نیست .

(وَٱللَّهُ عَزِیزٌ حَكِیمࣱ)(۲۴۰) و الله بسیار غالب و بسیار حکیم است. اگر کسی بخواهد خانم‌ها را بیرون بیاندازد در قبل از اتمام یک سال و این حکم را رعایت نکند.(وَٱللَّهُ عَزِیزٌ ) غالب و قدرتمند است و بر سرش مسلط است و این حکمی که دارد بیان می کند، هم بر اساس حکمت الله است. (وَٱللَّهُ عَزِیزٌ حَكِیمࣱ).

《وَلِلۡمُطَلَّقَـٰتِ مَتَـٰعُۢ بِٱلۡمَعۡرُوفِۖ حَقًّا عَلَى ٱلۡمُتَّقِینَ》

[سوره البقرة /۲۴۱]

و برای خانم‌های مطلقه، رها شده، بهره ور شدن است، بهره‌مند شدن است.

 به شایستگی؛ یعنی برای خانم‌هایی که طلاق داده می شوند این بر خوردار شدن از امکانات، بعد از جدایی از شوهر حق خانم ها است، حقشان است .

وَلِلۡمُطَلَّقَـٰتِ: آنهم به شایستگی، نه با منت، نه با دعوا، نه به زور، به شایستگی حق دارند که بعد از جدا شدن از امکانات خانه و خانه استفاده كنند.

(حَقًّا عَلَى ٱلۡمُتَّقِینَ: )این حقی واجب است، بر انسان های با تقوا، این حق را به زن بدهند.

《مَّن ذَا ٱلَّذِی یُقۡرِضُ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنࣰا فَیُضَـٰعِفَهُۥ لَهُۥۤ أَضۡعَافࣰا كَثِیرَةࣰۚ وَٱللَّهُ یَقۡبِضُ وَیَبۡصُۜطُ وَإِلَیۡهِ تُرۡجَعُونَ》

[سوره البقرة /۲۴۵]

کیست که به الله قرض نیکو دهد  قرض به شکل و شمایل قشنگ و زیبا به الله قرض دهد، که  الله  آن را چند و چندین برابر کند، موقع پس دادن به آن.

  چه کسی است  که به الله قرض بدهد ؟ تا چندین برابر الله آن قرض را دوباره به خودش برگرداند برای جنگ و جهاد و برای فرهنگ سازی، برای آموزش و همه‌ی اینها نیاز به مادیات است، بدون مادیات هیچ  چیزی  نمی شود حالا مشارکت مالی و این صدقات و کمک ها در راه الله اسمش گذاشته قرض برای الله، بی جواب نمی ماند، داری  قرض می دهی بعد می خواهی پس بگیری و آن هم چندین برابر، حالا کیه که این کارها را انجام بدهد.

(وَٱللَّهُ یَقۡبِضُ وَیَبۡصُۜطُ وَإِلَیۡهِ تُرۡجَعُونَ)

(۲۴۵)

آن هم  که شما اگر وضعیت‌تان خوب است یا برایتان خوب نیست همه ی آن هم خود الله دارد انجام  می دهد، الله است که رزق و روزی را تنگ می کند و رزق و روزی را گشاد می کند و به سوی او برگشت داده می شوید.

《۞ أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ خَرَجُوا۟ مِن دِیَـٰرِهِمۡ وَهُمۡ أُلُوفٌ حَذَرَ ٱلۡمَوۡتِ فَقَالَ لَهُمُ ٱللَّهُ مُوتُوا۟ ثُمَّ أَحۡیَـٰهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَذُو فَضۡلٍ عَلَى ٱلنَّاسِ وَلَـٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا یَشۡكُرُونَ》

[سوره البقرة/ ۲۴۳]

آیا ندیدی ؟ توجه نکردی؟

 به آن کسانی که خارج شدند از شهرشان در حالی که هزاران نفر بودند از ترس مرگ، از شهرشان خارج شدند. انگار میخواست جنگی در بگیرد و آن‌ها شهر را رها کردند، هزاران نفر شهر را تخلیه کردند که نمیرند یا به خاطر جنگ یا بیماری، غالبا هم جنگ، شهر را تخلیه کردند و رفتند که اگر در شهرشان  می ماندند، می میرند در آن جنگ. از ترس مرگ  بیرون رفتند، پس الله به آنها گفت: بمیرید، این دستور را برایشان صادر کرد، همه ی آنها  مردند از ترس مرگ می‌خواستند دیگر  نمیرند در مسیری که الان قشنگ از مرگ مثلاً باید نجات پیدا کنند فرمود: بمیرید، بعد آنها را دوباره زنده کرد. (ثُمَّ أَحۡیَـٰهُمۡۚ)  زنده شان  کرد؛ یعنی بعد از مسائل عده و حقوق زن، دارد بیان میکند که به این راحتی آدم ها می میرند، نکنه ظلم کنید به زن ها و به همین راحتی آدم ها زنده می‌شوند، چطور در همین دنیا هزاران نفر یک‌جا با یک حکم مردند، با یک امرالله زنده شدند، شما هم به این راحتی می‌میرید به همین راحتی جلوی پروردگار دوباره زنده می شوید پس ظلم نکنید.

(إِنَّ ٱللَّهَ لَذُو فَضۡلٍ عَلَى ٱلنَّاسِ وَلَـٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا یَشۡكُرُونَ)(۲۴۳)

بدون شک که الله صاحب فضل است بر مردم، دارای فضل و لطف است بر مردم، دارد لطف می‌کند در حق مردم  ولی اکثریت مردم شکرگزار نیستند، همه امکانات سلامتی و همه چیز به آنها داده ولی   مردم به جای اینکه احکام الله را رعایت بکنند، رعایتش نمی‌کنند و از آن  امکانات، بر خلاف امر الله استفاده می‌کنند، این میشود ناسپاسی  و ناشکری مردم.

《وَقَـٰتِلُوا۟ فِی سَبِیلِ ٱللَّهِ وَٱعۡلَمُوۤا۟ أَنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمࣱ》

[سوره البقرة /۲۴۴]

و بجنگید در راه الله، و بدانید که الله شنوای داناست. این بحث جهاد آمد، شما دیگر از بحث خودتان و ظلم  در حق زن و این مسائل  که نتوانید خشمتان، قهرتان را  کنترل کنید دیگر خارج  بشوید، از این میدان ها بروید، از میدان نبرد در وجود خودتان خارج شوید؛ یعنی بنا بر احکام الله، راحت بتوانید آن‌ها را انجام بدهید و زندگی کنید و دیگر بروید به نبرد دشمن، دشمن های بیرونی، از درونتان عبور بکنید و حالا در راه الله بجنگید و بدانید که الله شنوای داناست .

《كَذَ ٰ⁠لِكَ یُبَیِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ ءَایَـٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ》

[سوره البقرة /۲۴۲]

این چنین الله آیاتش را برای شما روشن و واضح بیان می کند تا تعقل کنید و دست از کارهای ناشایست بردارید و این آیات که روشن شد، خوب بهره‌مند شدن برای زنانی که شوهران‌شان فوت  شده است، بیان کرد، زنانی که طلاق داده شدند در آیات قبل هم بیان کرد‌.

زنانی که هنوز یکجا نشدند و مهریه‌شان تعیین نشده بیان کرد، مهریه‌شان تعیین شده بیان کرد و همه این برخورد سازی‌های زن بعد از جدایی از شوهر، در آیات مشخص کرد، حالا می فرماید که ما به این شکل آیات را واضح برای شما بیان می‌کنیم تا تعقل کنید.

《حَـٰفِظُوا۟ عَلَى ٱلصَّلَوَ ٰ⁠تِ وَٱلصَّلَوٰةِ ٱلۡوُسۡطَىٰ وَقُومُوا۟ لِلَّهِ قَـٰنِتِینَ》

[سوره البقرة /۲۳۸]

معنی:محافظت کنید بر نماز ها، و نماز افضل و برتر و برای الله فروتنانه و فرمانبرانه بایستید.