صفحه ۲۵۹

«تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا ۗ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ» (ابراهیم/۲۵)

خوراکی‌اش، میوه‌هایش را می‌دهد هر زمانی به اذن پروردگارش، و الله مثال‌ها را برای مردم می‌زند به امید اینکه متذکر شوند.

حالا بعد از مثالِ آن کلمه‌ی طیّب، کارهای خوب و پاکیزه به مثلِ آن درختِ محکم، ریشه‌دار و آن درخت، می‌فرماید که: ریشه‌اش که محکم، شاخ و برگش که عالی، رشدش که عالی، ثمره‌اش هم عالی. «أُكُلَهَا»، خوراکی‌اش، خوردنیش، میوه‌هایش. «تُؤْتِي»، می‌دهد، میوه می‌دهد؛ خیلی پربار است، پر ثمر است؛ هر زمان به اذن پروردگارش میوه می‌دهد. یک درخت کاملا مفید و به درد بخور. می‌گوید الله اینطوری مثال می‌زند برای مردم، به امید اینکه مردم تصمیم درست را برای زندگیشان بگیرند. «يَتَذَكَّرُونَ»، یعنی متذکر شوند و تصمیم درست را بگیرند برای زندگیشان. یعنی آن کارهای خوب و پاکیزه، آن نماز، آن صداقت، آن عدالت، آن اخلاق و آن تلاوت قرآن، فهم قرآن و همه‌ی آن کارهای خوب، همه‌شان محکم است و ریشه دارد، همیشه برای انسان مفید واقع می‌شوند و ثمره‌شان را می‌دهند، در زندگی دنیا می‌دهند در آخرت می‌دهند، در قبر می‌دهند، در سختی‌ها به اذن پروردگار میوه‌شان را می‌دهند. این مثال آدم‌های خوب است تا بفهمند راه درست اینه و همان راه را انتخاب بکنند.

«وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ» (ابراهیم/۲۶)

و مثال کلمه‌ی خبیث به مثل درخت خبیث است. که از بالای زمین کنده شده و هیچ رگ و ریشه‌ای ندارد، هیچ استواری ندارد.

از آن طرف قضیه مثال می‌زند، مثال کلمه‌ی ناپاک؛ بی نمازی، کفر، شرک، بدعت، خرافات، ظلم، اختلاس، زنا، خیانت، کلمه‌ی خبیث که بوی تعفن ازش می‌آید؛ آن کارها، آن افکار، آن نیّات و نقشه‌های بد، شوم. می‌فرماید: همه‌ی آن‌ها به مثل یک درخت‌اند؛ ولی درختِ به درد نخور، درخت هرز، اضافه، بی‌فایده، کثیف، درخت کثیف، لجن، که آن درخت، «اجْتُثَّتْ»، یعنی کنده شده از بالای زمین؛ یعنی وصل نیست، ریشه‌اش به تنه‌‌اش وصل نیست، کنده شده، از زمین در آورده شده و یک گوشه‌ای انداخته شده، به مثل این درخته.  «مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ»، اصلا استواری ندارد، در زمین جا ندارد. می‌گوید مثالش این است؛ یعنی این‌ها هیچ نفعی برای آدم نمی‌دهد، کوچکترین چیز که یک درخت انتظار دارد که حتی حداقل سایه بدهد، همین سایه هم ندارد. کنده شده، افتاده یک طرف. و الان دیگه خشکیده می‌شود و برای همیشه از بین می‌رود. تمام آن زحمت‌ها و کارهایی که در راستایِ منفی و گناه باشد به مثلِ این درخت است؛ هیچ نفعی برای صاحبش نمی‌دهد.

«يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ ۖ وَيُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ ۚ وَيَفْعَلُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ» (ابراهیم/۲۷)

الله کسانی که ایمان آوردند با قول ثابت محکم می‌کند، در زندگی دنیا و آخرت با قول محکم و استوار، آن‌ها را قوی می‌سازد و الله ظالمان را گمراه می‌کند و الله هر آنچه که بخواهد انجام می‌دهد.

حالا در این دنیا هرکس هر آنچه که خواست، دنبالش می‌رود، خدا هم موفقش می‌کند‌. می‌فرماید: آن کسانی که این حرف‌ها باورشان شد و تصمیم درست برای زندگی‌شان گرفتند، الله هم آن‌ها را قوی می‌کند. «يُثَبِّتُ اللَّهُ»، یعنی این‌ها را قوی می‌کند، محکم و استوار می‌کند با گفتار ثابت؛ یعنی آن‌ها بر روی توحید، برروی ایمان و اخلاق‌شان ماندگار می‌شوند تا آخر عمرشان در این زندگی دنیا تا آخر و حتی بعد مرگ و در آخرت ثابت قدم باقی می‌مانند. در یک خط راست به سوی خدا پیش می‌روند. و از آن طرف، آن آدم‌های ظالم که به جای اینکه مسائل خوب برای خودشان انتخاب بکنند، می‌روند شهوات و قدرت و لذات آن‌ها را برای خودشان انتخاب می‌کنند، خدا هم این ظالمان را به خاطر انتخاب ظالمانه‌ای که کردند، آن‌ها را به همان راه ظلم رهایشان می‌کند و گمراه‌شان می‌کند که بروند به همان طرف. و الله هرچه که بخواهد انجام می‌دهد، قدرت خدا مافوقِ همه‌ی بندگان است، هرکس هرچه از خدا خواست، خدا هم این قدرت را دارد که آن خواسته‌اش را به او بدهد.

«۞ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ» (ابراهیم/۲۸)

آیا دقت نکردی به کسانی که نعمت خدا را به کفر تغییر دادند و قومشان را وارد کردند، فرو بردند به خانه‌ی هلاکت؟

دارد مثال می‌زند ، مثال کسانی که نعمتِ خدا، آن کلمات پاک، طیب، راه خدا، قرآن، نماز، گفتگوی باخدا و احترام، عدالت و همه‌ی آن چیزهای خوب را عوض کردند، این‌ها را از دست دادند و به جایش کفر را انتخاب کردند، کفر را گرفتند. آیا دقت نکردید این‌ها که خودشان و قومشان و پیروانشان را فرو بردند؟ «أَحَلُّوا»، یعنی آن‌ها را سوق دادند، آن‌ها را کشاندند، بردند به «دَارَ الْبَوَارِ»، دار البوار یعنی خانه‌ی هلاکت و خسران و بدبختی و بیچارگی. آن‌ها را بردند در اعماقِ خانه‌ی بدبختی، کجا؟ «جَهَنَّمَ»

«جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَهَا ۖ وَبِئْسَ الْقَرَارُ» (ابراهیم/۲۹)

به جهنم که آن‌ها را وارد می‌کنند. داخل جهنم واردشان می‌کنند. و چه بد محل زندگی‌ای است.

قومشان و طرفدارانشان را به خانه‌ی بدبختی به جهنم، می‌برند، آن‌ها دیگر می‌شوند افروختگان جهنم، آتش جهنم، و آن‌ها را واردش می‌کنند و محل زندگیِ بدی برایشان در نظر گرفتند. «الْقَرَارُ»، یعنی محل ماندن و زندگی.

«وَجَعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِهِ ۗ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ» (ابراهیم/۳۰)

و برای الله همتایانی قرار دادند، تا از راه او گمراه کنند. بگو: کیف و لذت‌تان را ببرید که عاقبت و سرنوشت شما به سوی جهنم به سوی آتش است.

حالا آن‌ها یکسری خواسته‌هایی دیگر غیر از خواسته‌های الله، معبودان دیگر، آن‌ها را برای اهدافشان انتخاب کردند، شرک و خرافات، آن‌ها را معبودان باطل، چیزهای مقدس غیر از خدا گرفتند. و تصور کردند آن‌ها کاره‌ای هستند، این‌ها را انتخاب کردند؛ البته می‌دانستند که این‌ها هم کاره‌ای نیستند. «لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِهِ»، تا دیگران را از راه خدا گمراه بکنند و بتوانند با اینکه آن‌ها را دستاویزی برای خودشان قرار بدهند، آن‌چیزها را مقدس جلوه دادند برای مردم، که از آن‌ها برای اهداف خودشان سوء استفاده بکنند و دیگران را از راه خدا گمراه بکنند. بگو: اشکال ندارد، شما برای منافعتان دارید اینطوری از مردم سوء استفاده می‌کنید و چیزهای مقدس را برای مردم دارید، می‌تراشید. اشکال ندارد، «تَمَتَّعُوا»، استفاده بکنید، کیف و لذت ببرید از این موقعیتی که دارید سوء استفاده می‌کنید از جایگاهتان که دست آخر جایگاه و منزلگاهتان آتش است. «مَصِيرَكُمْ»، یعنی خط پایان شما و آنجایی که به آن خواهید رسید به سوی آتش است.

«قُلْ لِعِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خِلَالٌ» (ابراهیم/۳۱)

بگو به بندگان من، کسانی که ایمان آوردند که نماز را به نحو اکمل ادا کنند و از آنچه که ما روزی‌شان داده‌ایم انفاق بکنند به صورت سرّی و آشکارا، قبل از اینکه بیاید روزی که در آن نه معامله‌ای است و نه دوستی‌ای و نه یاری.

حالا بعد از تمام این صحبت‌هایی که واقعا از درون انسان به سوز می‌آورد و حرکت می‌دهد قلب و فکر انسان را، که انسان در دو بعد گناه و عبادت به چه جاهایی به چه سرنوشتی دچار می‌شود.

حالا می‌فرماید: این پیغام من را ای پیامبر، ای تویی که قرآن می‌خوانی به دیگران برسان. بگو به بندگان من، خدا دارد پیغام می‌رساند از آسمان، به بندگان من بگو، آن کسانی که من را باور دارند، من را دوست دارند، بهشان بگو، بگو که نمازتان را نگه دارید، نمازتان را رها نکنید. «يُقِيمُوا الصَّلَاةَ»، نمازتان را مرتب بخوانید، به آن‌ها این پیغام را برسان. و بهشان برسان که آن رزق و روزی که ما بهتان دادیم و در حساب و دستان شماست، یک مقدار از آن خرج بکنید، بدهید به کمک دیگران برسید. هم پنهانی بدهید «سِرًّا»، و هم آشکارا «وَعَلَانِيَةً»، قبل از اینکه یک روزی بیاید که در آنجا هیچی نمی‌توانید به خودتان نفع برسانید، نه آنجا داد و ستدی هست و نه دوست صمیمی، یار صمیمی هست که به داد آدم برسد، این‌جا با نماز و کمک به دیگران به خودتان نفع برسانید. که در آن روز هیچ نفعی نمی‌توانید به خودتان برسانید. همه چیز دیگر تمام می‌شود و کار از کار می‌گذرد.

«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ ۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ ۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهَارَ» (ابراهیم/۳۲)

الله آن کسی است که آسمان‌ها و زمین را آفرید و از آسمان آبی را نازل کرد؛ پس بوسیله‌ی آن آب انواع ثمرات و میوه‌ها را رزق و روزی برای شما خارج کرد. و برای شما کشتی را مسخّر کرد، که در دریا به امر او جاری می‌شود، و برای شما نهرها مسخّر کرد.

حالا از الله می‌گوید، این الله دارد به شما پیغام می‌دهد، مواظب نمازتان باشید، نماز را از دست ندهید، انفاق و کمک را از دست ندهید. این الله، الله‌ای که آسمان‌ها و زمین را آفریده با آن همه پیچیدگی و عظمت‌اش. خلقتی حیرت آور و از آسمان آب نازل کرده، باران، با آن باران هم می‌فرماید: انواع میوه‌ها، نگاه کنید چقدر شما میوه می‌خرید، می‌خورید، تناول می‌کنید، انواع میوه‌ها و ثمرات را از آن آب باران برایتان در آورد. «وَسَخَّرَ لَكُمُ»، یعنی به استخدام شما در آورد، مسخر شما کرد؛ یعنی گذاشت که خدمتگذار شما باشند، کشتی را خدمتگذار شما کرد که در دریا حرکت بکند به امر الله کشتی دارد حرکت می‌کند و چندین هزار کیلومتر نهرها را مسخّر شما کرد، رودخانه‌ها که دارند می‌روند و برای اینکه به شما منفعت برسانند این رودخانه‌ها در حرکت‌اند، که شادابی و طراوت و سرسبزی بیاورند، مسخّر شما کرد.

«وَسَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَائِبَيْنِ ۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ» (ابراهیم/۳۳)

و برای شما خورشید و ماه را پشت سرهم در حرکتی دائمی و پیوسته مسخّر کرد. و برای شما شب و روز را مسخّر کرد.

باز هم نعمت‌های خودش را می‌شمارد، آن‌چیزی که ما در آن زندگی می‌کنیم؛ خورشید به آن عظمت، ولی به استخدام شما درآورد، خدمتگذار شمایش کرد، ماه به آن عظمت، ولی آن را خدمتگذار شما کرد، که «دَائِبَيْنِ»، یعنی مستمرا در حرکت‌اند، دارند تلاش می‌کنند، هزاران سال است، میلیارد سال است که دارند تلاش می‌کنند، فقط دارند می‌چرخند و در حرکت‌اند برای شما فقط. «دَائِبَيْنِ»، و شب و روز را که در گردش همین ماه و خورشید و زمین برایِ شما روز و شب را پدید آورد.