صفحه۷۰

«ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُعَاسًا يَغْشَىٰ طَائِفَةً مِنْكُمْ ۖ وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ ۖ يَقُولُونَ هَلْ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْءٍ ۗ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ ۗ يُخْفُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ مَا لَا يُبْدُونَ لَكَ ۖ يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ مَا قُتِلْنَا هَاهُنَا ۗ قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمْ ۖ وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»(آل‌عمران/١٥٤)

بعد از آن الله بر شما نازل کرد، بعد از آن غم، یک آرامشی با یک خواب سبک بر شما مستولی شد، گروهی از شما و دسته‌ی دیگر فقط خودشان، برای خودشان مهم بودند، به نسبت الله یک گمان‌هایی می‌کردند، گمان‌های غیر حق، گمان‌های جاهلیت، می‌گفتند آیا کاری چیزی برای ما هست؟ بگو همه‌ی کارها بدست خدا است. چیزهایی در وجود خود مخفی می‌کردند که برای تو آشکار نمی‌کنند، می‌گویند که اگر برای ما کاری بود، ما این‌جا کشته نمی‌شدیم، به آن‌ها بگو که اگر شما در خانه‌هایتان هم باشید، بدون شک کسانی که قتل بر آن‌ها نوشته شده، قطعا که همان‌جا حاضر می‌شوند، به سوی همان قربان‌گاه‌شان، تو این که خداوند شما را آزمایش کند آن‌چه که در سینه‌های شما است و آن‌چه که در دل شما است را پاک کند و الله به آن‌چه که داخل سینه‌ها مخفی است، آگاه است.

بعد از آن الله بر شما نازل کرد، بعد از آن غم که وجودتان را گرفته بود، که دیگر شما را از پا در آورده بود، غم از دست دادن پیغمبر، یک آرامشی با یک خواب سبک بر شما مستولی شد، خواب رفتید، وقتی از خواب بیدار شدید دیگر اعصابتان خیلی آرام‌تر بود، اما آن خواب سبک «يَغْشَىٰ طَائِفَةً مِنْكُمْ» همه‌ی شما این حالت به شما دست نداد، گروهی از شما این حالت بهشان دست داد «وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ» و دسته‌ی دیگر فقط خودشان برای خودشان مهم بودند، دیگر این که پیغمبر فوت شده و فلانی‌ها فوت شدند، دیگر برای‌شان مهم نبود فقط خودشان برای‌شان دغدغه بود. «يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ» به نسبت الله یک گمان‌هایی می‌کردند، گمان‌های غیر حق، گمان‌های باطل، گمان‌های جاهلیت در مورد خدا، مثلا «يَقُولُونَ هَلْ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْءٍ» می‌گفتند آیا کاری چیزی برای ما هست؟ یعنی آیا ما کاره‌ای هستیم؟ یعنی واقعا ما که مسلمان هستیم این دین‌مان حق است؟ واقعا خدا هست؟ واقعا این دینی که برای ما آمده از جانب خدا است؟ این تصورات جاهلیت فقط در ذهن‌شان مرور می‌شد وقتی که این را شنیدند، «قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ» بگو همه‌ی کارها به‌دست خدا است، آیا ما این‌جا کاره‌ای هستیم؟ بگو همه‌کاره خدا است. «يُخْفُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ مَا لَا يُبْدُونَ لَكَ» چیزهایی در وجود خود مخفی می‌کردند که برای تو نمی‌گویند، آشکار نمی‌کنند، لو نمی‌دهند که چه در دل‌شان هست الان و بعداً هم که تعریف می‌کنند، هم لو نمی‌دهند که چه فکرهایی می‌کردند آن صحنه، مثلاً «يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ مَا قُتِلْنَا هَاهُنَا» می‌گویند که اگر برای ما کاری بود؛ یعنی ما کاره‌ای بودیم، چیزی برای ما بود، ما اگر واقعا این دین‌مان، این وضعیت‌مان تحت حمایت و نصرت خدا بود ما این‌جا کشته نمی‌شدیم، در جنگ این همه کشته نمی‌دادیم، «قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمْ» به آن‌ها بگو که اگر شما در خانه‌تایتان هم باشید «لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ» بدون شک کسانی که قتل بر آن‌ها نوشته شده که باید در یک جایی به قتل برسند، اگر سرنوشت شما این‌طور نوشته شده «لَبَرَزَ» قطعاً که همان‌جا حاضر می‌شوند، از خانه‌ی خود می‌روند بیرون، با پای خودشان می‌روند، حالا به یک سببی، به یک بهانه‌ای، با پای خودشان می‌روند «إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمْ» به سوی همان‌جا که دیگر باید دراز کش بشوند برای مردن، آن‌جایی که می‌میرند و می‌افتند بر روی زمین، بر روی پهلوهای خود افتاده‌اند، چرا؟ چون که مردن، آن‌هایی که برای‌شان نوشته شده که باید بمیرند، خودشان می‌روند به محل قربانگاه‌شان و کشته‌ شدن‌شان، «وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ» و حالا آن‌هایی که بر آن‌ها چرت فرا گرفت، چون«أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ» و بعد در مورد منافقان یا سست ایمانان توضیح داد و دوباره برگشت به همان مومنان واقعی، این‌ها را بر شما انجام داد این پیروزی و آن چرت تا این‌که خداوند شما را آزمایش کند، آن‌چه که در سینه‌های شما است، ایمان‌‌تان را آزماش کند «وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ» و آن‌چه که در دل شما است را پاک کند، خصلت‌های منفی، ترس، اضطراب، آن‌ها را پاک کند. «وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ» و الله به آن‌چه که داخل سینه‌ها مخفی است، الله به نسبت آن‌ها هم آگاه است.

«إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا ۖ وَلَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ»(آل‌عمران/١٥٥)

بدون شک آن‌ کسانی که پشت کردند، روزی که دو گروه با هم مواجه شدند، قطعاً شیطان آن‌ها را به لغزش انداخت، به دلیل یک سری کارهایی که قبلا انجام دادند. » و قطعا که الله آن‌ها را بخشید. بدون شک که الله بسیار درگذرنده و بسیار بردبار است.

بدون شک آن‌ کسانی که پشت کردند، فرار کردند از شما، روزی که دو گروه با هم مواجه شدند، با هم برخورد کردند آن دو گروه مسلمان‌ها و کافران، آن کسانی که فرار کردند قطعا شیطان آن‌ها را به لغزش انداخت، به دلیل یک سری کارهایی که قبلا انجام دادند؛ یعنی آدم اول یک کارهایی انجام می‌دهد، یک سری خصوصیاتی، ویژگی‌های منفی در خودش هست مثلا عجولی، مثلا ترس، مثلا عدم تسلط بر خودش، عدم مدیریت هیجاناتش، یک سری چیزهایی، نقطه‌ ضعف‌هایی در آدم هست و شیطان از همان نکات ضعف انسان استفاده می‌کند و آن را به لغزش می‌اندازد، می‌گوید آن‌هایی که فرار کردند شیطان به دلیل یک سری نکات منفی که در آن‌ها بود، به دلیل یک سری کارهایی که قبلا انجام دادند از کارهای بد، سبب شد که شیطان از همان

دروازه ورود کند و انسان را به لغزش بیندازد؛ یعنی در اول هر لغزشی آدم خودش است و شیطان از آن سوء استفاده می‌کند. «وَلَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ» و قطعا که الله از آن‌ها بخشید، ای شماهایی که گوش می‌دهید که آن‌ها فرار کردند، در مورد آن‌ها افکار منفی نکنید، که الله آن‌ها را بخشیده، شما آن‌ها را سرزنش نکنید این اصحاب را که الله آن‌ها را بخشیده، «إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ» بدون شک که الله بسیار درگذرنده و بسیار بردبار است، با یک بار اشتباه خدا شخص را نابود نمی‌کند، او را از رحمت خودش دور نمی‌کند. با اشتباهات با صبوری، با حلم برخورد می‌کند، الله غفور و حلیم است.

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا وَقَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ أَوْ كَانُوا غُزًّى لَوْ كَانُوا عِنْدَنَا مَا مَاتُوا وَمَا قُتِلُوا لِيَجْعَلَ اللَّهُ ذَٰلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ ۗ وَاللَّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»(آل‌عمران/١٥٦)

ای کسانی که ایمان آوردید شما نباشید به مثل کافران، گفتند به برادران خود، زمانی که برادران‌شان در زمین به مسافرت رفتند یا رفتند به جنگ، اگر پیش ما مانده بودند نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند تا الله این را موجب حسرتی در دل‌های‌شان قرار دهد، الله است که زنده می‌کند و وفات می‌دهد، الله نسبت به آن‌چه که شما انجام می‌دهید بینا است.

ای کسانی که ایمان آوردید شما نباشید به مثل کافران و گفتند به برادران خود؛ یعنی شما به مثل کافران نباشید، آن‌ کافرانی که این‌طوری گفتند به برادران خود! چه چیزی گفتند؟ زمانی که برادران‌شان در زمین به مسافرت رفتند، سیر و سیاحت «ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ» رفتند مسافرت، «أَوْ كَانُوا غُزًّى» یا رفتند به جنگ، «لَوْ كَانُوا عِنْدَنَا مَا مَاتُوا» اگر پیش ما مانده بودند، نمی‌رفتند مسافرت یا نمی‌رفتند برای جنگیدن، اگر پیش ما می‌ماندند، نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند، مردند در سفر، کشته شدند در جنگ، «لِيَجْعَلَ اللَّهُ ذَٰلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ» تا الله این را موجب حسرتی در دل‌هایشان قرار دهد، شما به مثل کافران نباشید، کافران این را می‌گویند، بگذار بگویند، بگذار مایه‌ی حسرت در دل‌شان باشد، آن‌هایی که می‌گویند مثلا اگر کنار خودم نگه‌شان داشته بودم برادرم، فرزند و یکی را که می‌خواست برود، رفت و مرد، بعد اگر بگوید، اگر این کار را انجام داده بودم، اگر فلان کار را انجام داده بودم، اگر نمی‌گذاشتم برود، اگر بیشتر حواسم جمع بود، اگر کنار خودم نگهش می‌داشتم نمی‌مرد، می‌گوید شما به مثل کافران حرف نزنید، این کافران هستند که این‌طوری می‌گویند و این حسرت در دل‌شان می‌ماند؛ چون خودشان را مقصر می‌دانند که آن مرده، فوت شده، «وَاللَّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ» الله است که زنده می‌کند و وفات می‌دهد، آن حادثه وفات نمی‌دهد، آنی که زنده است الله او را زنده نگه‌داشته و آنی که مرده است هم الله او را کشته، حواث و این‌ها آن‌ها را نکشته، الله آن را کشته، «وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» و الله نسبت به آن‌چه که شما انجام می‌دهید بینا است؛ پس زنده نگه‌داشتن و کشتن، این حوادث یک اسباب کوچولویی بیش نیست و پشت تمام این حوادث خود الله است که این قوانین را گذاشته و کسی که حسرت بر دلش می‌ماند درست به می‌ماند درست به مثل کافران عمل می‌کند و خودش را مقصر می‌داند در کشته شدن کسی یا مردن کسی.

«وَلَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ» (آل‌عمران/١٥٧)

و اگر شما در راه الله کشته شدید یا مردید(خودتان مردید به مرگ طبیعی) قطعا که مغفرتی که از جانب الله دریافت کردید و رحمتی که از جانب الله نصیب شما می‌شود این‌ها بهتر است از آن‌چه که آن‌ها برای خودشان از مادیات جمع می‌کنند.